W polskim porządku prawnym można wyodrębnić kilka podstaw pobierania wynagrodzenia przez członka zarządu, przede wszystkim: umowa o pracę, uchwała o przyznaniu wynagrodzenia za pełnienie funkcji w organie spółki, kontrakt menedżerski lub inna umowa cywilnoprawna. Rozwiązania te generują różne skutki w zakresie obowiązków podatkowych i ZUS, a także odpowiednio stosowanych przepisów prawa.
Uprawnienia i obowiązki członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, powołanego na podstawie uchwały Zgromadzenia Wspólników, wynikają co do zasady z Kodeksu spółek handlowych i innych przepisów prawa, a także z umowy spółki.
Akt powołania członka zarządu prowadzi do powstania stosunku organizacyjnego pomiędzy członkiem zarządu a spółką. Nie prowadzi jednak automatycznie do powstania stosunku pracy czy zlecenia, na podstawie którego członek zarządu mógłby pobierać wynagrodzenie z tytułu pełnienia funkcji. Najczęściej ustala je odrębna umowa lub uchwała.
Umowa o pracę
Jest najpowszechniejszą formą prawną i podlega rygorom Kodeksu pracy. Przy zawarciu umowy o pracę Kodeks spółek handlowych przewiduje dodatkowo wymóg w postaci obowiązku reprezentacji spółki przez radę nadzorczą (o ile została powołana) lub pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników. Umowa o pracę zawarta z naruszeniem tego wymogu jest nieważna.
Od wynagrodzenia z umowy o pracę odprowadza się wszystkie obowiązujące składki ZUS, t.j.: emerytalną, rentową, chorobową i wypadkową, a także należy opłacić składkę zdrowotną. Oznacza to, że członek zarządu zatrudniony na podstawie umowy o pracę posiada prawo do stałego wynagrodzenia niezależnego od rezultatu, zabezpieczenie na wypadek choroby (wynagrodzenie chorobowe), prawo do korzystania z przychodni i szpitali publicznych, prawo do płatnego urlopu wypoczynkowego.
Uchwała o przyznaniu wynagrodzenia za pełnienie funkcji w organie spółki
Wynagrodzenie może zostać przyznane również na podstawie uchwały podjętej na Nadzwyczajnym Zgromadzeniu Wspólników. W takim wypadku wspólnicy podejmują w głosowaniu tajnym uchwałę o zasadach wynagradzania członka zarządu, w szczególności wysokości jego wynagrodzenia, okresie, na jaki zostaje ono przyznane oraz zasadach zwrotu kosztów poniesionych w związku z pełnieniem funkcji (np. kosztów przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia).
Od wynagrodzenia uzyskiwanego na podstawie uchwały nie odprowadza się składek ZUS ani składek zdrowotnych. Przychód osiągany z tego tytułu podlega opodatkowaniu w wysokości 20% wypłaty. Wynagradzanie na tej podstawie zapewnia zatem wypłatę wyższej kwoty netto aniżeli na podstawie umowy o pracę. W związku z faktem, iż nie są odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne, członek zarządu co do zasady nie ma prawa do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych, urlopu wypoczynkowego ani wynagrodzenia chorobowego.
Kontrakt menedżerski
Alternatywną dla powyższych podstaw wypłaty wynagrodzenia jest kontrakt menedżerski. Jest on umową nienazwaną, podobną do umowy zlecenia uregulowanej w Kodeksie Cywilnym. Z uwagi na to, że pomiędzy stronami takiej umowy nie powstaje stosunek pracy, do umowy tej nie stosuje się regulacji Kodeksu Pracy, a jedynie przepisy ogólne dotyczące zobowiązań Kodeksu Cywilnego.
Kontrakt menedżerski powinien zawierać w szczególności przedmiot umowy, obowiązki i uprawnienia menedżera, składniki jego wynagrodzenia, sposoby rozwiązania kontraktu, zakaz konkurencji oraz postanowienia w zakresie ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa. Podobnie jak w przypadku umowy o pracę, również przy zawieraniu umowy cywilnoprawnej pomiędzy spółką a członkiem zarządu spółkę reprezentuje rada nadzorcza albo pełnomocnik.
Dla celów składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotnych, kontrakt menedżerski jest traktowany co do zasady podobnie jak umowa zlecenie. Oznacza to, że jeśli jest to jedyny tytuł ubezpieczenia, należy odprowadzać wszystkie składki, podobnie jak z umowy o pracę. Jeśli jednak członek zarządu, oprócz wynagrodzenia z tytułu kontraktu menedżerskiego, pobiera również wynagrodzenie na podstawie umowy o pracę (minimalnie wynagrodzenie w roku 2017 wynosi 2000 złotych brutto), wówczas składki na ubezpieczenia społeczne będą odprowadzane jedynie od umowy o pracę. Natomiast od przychodu z tytułu kontraktu menedżerskiego obowiązkowa będzie tylko składka zdrowotna.
Warto zwrócić uwagę, że przyznanie wynagrodzenia członkowi zarządu z tytułu pełnienia funkcji jest istotne z punktu widzenia fiskalnego, ponieważ nieodpłatne pełnienie funkcji przez członka zarządu może prowadzić do stwierdzenia przez organy kontroli przychodu dla spółki z tytułu nieodpłatnie świadczonej pracy. Takie ryzyko nie wystąpi jednak, jeśli członek zarządu jest jednocześnie wspólnikiem, z uwagi na to, że wspólnik ma prawo do wypłaty dywidendy z zysku wynikającego ze sprawozdania finansowego.
Podsumowując, należy podkreślić, że samo powołanie członka zarządu nie oznacza nawiązania stosunku pracy czy innego stosunku cywilnoprawnego, na podstawie którego członkowi zarządu byłoby należne wynagrodzenie. Odwołanie z pełnienia funkcji członka zarządu nie powoduje także automatycznie rozwiązania umowy o pracę czy zlecenia, a jedynie stanowi podstawę do ich rozwiązania. Należy zatem pamiętać, że jeżeli osobie odwołanej ze stanowiska członka zarządu nie wypowiedziano umowy, pozostaje ona w dalszym ciągu ze spółką w stosunku pracy czy zlecenia.
Autor: Dorota Jarzębowska, Prawnik, Bosetti Global Consulting
